رانت و رانت خواری

تعریف رانت

هر فعالیت اقتصادی برای آنکه مقرون به صرفه و دارای توجیه اقتصادی باشد، بسته به ریسک­هایی که با آن مواجه است، نیازمند حد معینی از سود می­باشد. این سطح از سود را سود اقتصادی یا سود عادی می­گویند. چنانچه میزان سود پایدار یک فعالیت اقتصادی افزون­تر از سود عادی باشد، در اصطلاح اقتصادی آنرا سود فوق­العاده می­نامند. سود فوق­العاده می­تواند ناشی از ساختار انحصاری بازار باشد، که در آن صورت سود انحصاری نامیده می­شود. لذا رانت به جهت اقتصادی به درآمدهایی اطلاق می­شود که بدون زحمت یدی و فکری حاصل می­شود. درآمدهایی که یک دولت با فروش منابع زیرزمینی و دریافت کمک از بیگانگان به دست می­آورد و هیچ رابطه­ای با تولید و فعالیت­های اقتصادی داخلی ندارد عمده­ترین منبع رانت است. نمونه بارز این درآمدها را در نفت، گاز، مس، اورانیوم، گوگرد وغیره می­توان مشاهده کرد.   

به­ عبارت دیگر رانت امتیازی انحصاری است که به دور از هرگونه رقابت نصیب برگزیدگانی خاص می شود. این مفهوم در مقایسه با استبداد سیاسی بهتر فهمیده می شود. مستبد برای حفظ قدرتی که امکان دستیابی به امتیازات بی شمار را فراهم می آورد، نه به هیچ رقیبی امکان هماوردی می دهد و نه در هیچ موردی خود را موظف به پاسخگویی به مردم می داند. مادامی که وی قدرت را در دست دارد، به هیچ کس فرصت نمی دهد که مدعی امتیازاتش شود. به­همین ترتیب، در نظام رانت خواری که درحقیقت وجه اقتصادی نظام غیر دموکراتیک است، امتیازات رانت خوار نه از سوی رقبا و نه از سوی مشتریان در بازار تهدید می شود. دراین نظام، اقلیتی خاص بیشتر از اکثریت مردم از منابع اقتصادی کشور بهره می برد. قدرت سیاسی حاکم نگهبان چنین شرایطی است که خود از آن بهره فراوان می برد.

جهت دانلود محصول اینجا کلیک نمایید